Disleksi

Disleksi; okuma, yazma, akıl yürütme, dinleme, konuşma ve matematiksel becerilerin kazanılmasında kendini gösteren bir öğrenme bozukluğu olarak tanımlanıyor ve bu rahatsızlıktan muzdariplere ‘dislektik’ , ‘disleksik’ yada ‘disleksili’ tabirleri kullanılıyor. Yunanca kökenli bir sözcük olan disleksi (dyslexia), ‘okuma bozukluğu’ anlamına geliyor.

Amerikan Psikiyatri Birliğinin (APA 2001) tanımına göre özel öğreneme güçlüğü, zekası normal yada normalin üstünde olan bireylerin, standart testlere göre yaş, zeka düzey ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda okuma, matematik ve yazılı anlatım düzeyinin beklenenin önemli ölçüde altında olmasıyla tanısı konulan bir bozukluktur. Okuma bozukluğu (Disleksi), yazılı anlatım bozukluğu (disgrafi), matematik bozukluğu (diskalkuli) alt gruplarını içerir. Bu sorunun çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları kapsamında ele alınması gerektiği belirtilmiştir.

Dislektik olan kişiler, bilgiyi farklı bir biçimde işliyorlar ve bu da sıralama yapma, okuma ve bilgiyi organize etme konularında çeşitli sorunlar yaşanmasına neden oluyor. Bu rahatsızlık motivasyon, dikkat, algılama süreçlerinde oldukça büyük güçlükler çıkarsa da, dislektiklerin çoğunun zeka seviyesinin ortalamanın üzerinde olduğu ve bu kişilerin farklı yeteneklere sahip bulundukları gözlenmekte. Nörolojik farklılıklar ve öğrenme sırasında beynin farklı işleyişi, dislektiklere üç boyutlu düşünme, mekânsal muhakeme, görsel kavrayış kabiliyeti kazandırıyor. Bu da kendilerine problem çözmede ve üretken düşünmede sıra dışı bakış açıları sunuyor.

Okul Öncesi Dönemde Disleksi

• Konuşmada gecikme olabilir.

• Öğrenmede yavaşlık vardır.

• Telaffuzla ilgili sorunlar yaşar.

• Ayakkabılarını bağlama, düğme ilikleme gibi bazı becerileri yavaş gelişir.

• Sözcük hazinesi çok yavaş artar, sıklıkla doğru kelimeyi bulmakta zorlanır.

• Yaşıtlarına göre Topu tutma, topa vurma gibi bazı psikomotor gelişimde yavaşlık yada farklı şekilde kavrama gözlenebilir.

• Kafiyeli kelimeleri kullanmakta zorluk çeker.

• Yön problemi vardır. Sağını ve solunu karıştırır. (Ayakkabısın ters giyme gibi)

• Birbirine yakın heceli kelimelerde, sesler karıştırılır. (su- bu )

• Alfabeyi, rakamları, renkleri, haftanın günlerini, şekilleri öğrenmekte güçlük yaşar.

• Zaman ve yön kavramlarını birbirine karıştırır.

• Acelecidir ve dikkati kolaylıkla dağılır.

• Bir iş yaparken her iki elini de kullanır, kullanılacak el konusunda bir seçim yapamaz.

• Rutin işlere ve talimatlara uymakta zorluk çeker.

• Akranları ile iletişimde sorunlar yaşayabilir, onlarla oyun oynamada zorlanabilir.

• Benzer sesleri karıştırır. (f, v, b, m gibi)

• Temel sözcükleri karıştırır. (inmek yerine çıkmak)

• Sözlü yönergeleri dinlemede güçlük çeker.

• İçe kapanıklık gözlemlenebilir.

• İlginç merakları vardır.

• Beklenmedik durumlarda yaşından büyük sözler söyleyebilir yada kabiliyetler sergileyebilir.

• Gece altını ıslatma olabilir.

• Hiç kimsenin dikkat etmediği bazı detayları algılama, bazı olayları hatırlama.

• Yavaş ve hantal davranışlar gözlenebilir.

Okul Döneminde Disleksi Belirtileri (yetişkin Dönem)

• Okuma yavaştır bazen heceleyerek okur.

• Bilmediği ve uzun kelimeleri seri şekilde okuyamaz ve duraklar.

• Sözcükleri telaffuz etmede zorluk

• Tahmin ederek okur.

• Sesli okumalarda anlamı ifade eden ritim ve tonlama bozuktur. Vurguları yanlış yapar.

• Sözcüklerle sesler arasında bağlantı kuramama

• Alfabeyi, sayıları ve haftanın günleri gibi sıralı listeleri öğrenmede güçlük

• Bazı harfleri yazarken karıştırabilir ( p, b, d, g, h, y, z, s, u ) , (bilek-dilek)

• Bazı harfleri ters yazar ( b/d/p u/n ).

• Yazarken veya okurken bazı harfleri ekler ya da unutur. (anlamak-anlamamak)

• Hecelerin yerini değiştirerek hatalar yapar (kafile, kalifiye).

• Aynı okuma hatalarını yapar.

• Okuduğu öykünün anlamını çıkarmada (özet yapma) zorlanır. Fakat öykünün içinden sorular sorulursa onları cevaplayabilir.

• Harf sıralarını karıştırır (atlan yerine altan).

• Geç ve yavaş yazar. Not tutma becerisi zayıftır. Yazısı bozuk olabilir.

• Kalem tutması bozuktur(avuçlayarak ya da dik tutma), kalemi tutarken çabuk yorulur.

• Birbirine yakın kelimeleri ayıramaz (ve-ev), (kafile-kalifiye, farklı-fıkralı)

• Bir satırı takip edemez, satır başına geçerken zorlanır.

• İçinden okurken bazı sesler çıkarır.

• Kelimenin yerine başka bir kelime yerleştirme ya da atlama görülür.

• Kısa bir yazı içinde bir kelimeyi birçok yerde farklı şekilde yazar.

• Okuma ve yazma görevlerinden kaçınır.

• Sınavlarda açık uçlu sorularda zorlanır, yazılı sınavlarda daha başarısızdır.

• Hafıza becerileri zayıftır.

• Yeni ortamlara uyum sağlamakta zorlanırlar.

• Soyut kavramları anlamakta zorlanır.

• Ayrıntılara ya çok az ya da çok fazla odaklanır.

• Bilgileri yanlış yorumlayabilir.

• Planlamada güçlük çeker.

• Yeni becerileri öğrenmekte yavaştır.

• Ezbere dayalı öğrenme yapar.

• Zaman kavramlarını öğrenmekte zorluk yaşar.

• Bazı zamanlarda sakardır ve kazalara maruz kalabilir.

• Kelime problemlerinde zorluk yaşar.

• El yazısında zorluk çeker.

• Kompozisyon yazmakta zorlanırlar.

• Beden dilini ve yüz ifadelerini anlayamayabilirler.

• Sayfayı düzensiz kullanır.

• Sayfa çizgileri arasında yazmakta güçlük çeker.

• Kelimeler çok yer kaplayacak şekilde aralıklı ve ya birbirine çok bitişik yazılır.

• Bazı nesnelerin resimlerini çizmede çok zorlanır.

• Uzaklık ve derinlik algılamasında sorunları vardır. Bundan dolayı bazı sakarlıklar oluşabilir.

• Günleri-ayları, alfabeyi ard arda sıralayamayabilir,

• Kendisini çok zor ifade eder, kelimeleri sıralayıp, cümle oluşturmakta güçlük çekebilir,

• Önce-sonra, dün-bugün gibi kavramları karıştırabilir,

• Değişikliklere uyum sağlamakta zorlanabilir,Kurulan cümlelerin sonunu getirmede zorluk yaşanır, genelde kısa cümleler kurulur.

• Görsel ve işitsel algıda yavaşlık söz konusudurMotor koordinasyon sorunları yaşanır. (Bazı sportif faaliyetlerde yetersizlik, kısıtlılık gibi. Islık çalamama gibi)